ΡΗΜΑΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ(ΘΕΩΡΙΑ-ΑΣΚΗΣΗ)

Αρχαία Ελληνικά – Άγνωστο

ΡΗΜΑΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ

Πρόκειται για επίθετα που λήγουν σε -τος, -τη -τον και -τέος, -τέα, -τέον

Σημασία

Τα σε  -τος,  -τη  -τον σημαίνουν αυτόν που μπορεί ή είναι άξιος να πάθει κάτι ή ισοδυναμούν με μετοχές παρακειμένου, ενεστώτα ή αορίστου και έχουν ενεργητική ή παθητική σημασία.

Π.χ. κρύπτω – κρυπτός: αυτός που έχει κρυφτεί

Διδάσκω -  διδακτός: αυτός που μπορεί να διδαχθεί

Μέμφομαι – μεμπτός: ο άξιος να κατηγορηθεί

Σύνταξη

Συντάσσονται όπως τα κοινά επίθετα με δοτική του ποιητικού αιτίου(ή του ενεργούντος προσώπου) όταν έχουν παθητική σημασία

Π.χ. ταῦτα βατά καί τοῖς ὑποζυγίοις.: τοῖς ὑποζυγίοις : δοτική του ενεργούντος προσώπου ή του ποιητικού αιτίου

Αυτά είναι βατά και από τα ζώα.

Σημασία

Τα σε  -τέος,  -τέα  -τέον σημαίνουν ότι κάποιος πρέπει να πάθει αυτό που σημαίνει το ρήμα, από το οποίο προέρχονται.

Π.χ. γράφω – γραπτέος: αυτός που πρέπει να γραφεί

Διδάσκω – διδακτέος: αυτός που πρέπει να διδαχθεί

Σύνταξη

Συντάσσονται με δύο τρόπους: την απρόσωπη σύνταξη και την προσωπική

Απρόσωπη σύνταξη

1. Το ρηματικό επίθετο βρίσκεται σε ουδέτερο γένος με ή χωρίς το ἐστίν
2. Ισοδυναμεί με το δεῖ (πρέπει) και το απαρέμφατο (ενεργητικό ή μέσο), του ρήματος από το οποίο παράγεται.
3. Το πρόσωπο που πρέπει να κάνει αυτό που σημαίνει το ρηματικό επίθετο βρίσκεται σε πτώση δοτική, που λέγεται δοτική του ενεργούντος προσώπου και μετατρέπεται σε αιτιατική ως υποκείμενο απαρεμφάτου, γιατί έχουμε ετεροπροσωπία
4. Το αντικείμενο του ρηματικού επιθέτου βρίσκεται στην πτώση που απαιτεί το ρήμα
5. Με την απρόσωπη σύνταξη τονίζεται ιδιαίτερα η πράξη που πρέπει να γίνει.

Π.χ. ἐπιμελητέον ἐστίν ὑμῖν τῶν σωμάτων.: δεῖ ἐπιμελεῖσθαι ὑμᾶς τῶν σωμάτων

Πρέπει να φροντίζετε τα σώματά σας

Προσωπική σύνταξη

1. Το πρόσωπο ή το πράγμα που πρέπει να πάθει αυτό που σημαίνει το ρηματικό επίθετο, βρίσκεται σε ονομαστική, και το ρηματικό επίθετο συμφωνεί με αυτό στο γένος, τον αριθμό και την πτώση.
2. Το ρηματικό επίθετο ισοδυναμεί με το δει και το παθητικό απαρέμφατο του ρήματος, από το οποίο παράγεται.
3. Με την προσωπική σύνταξη τονίζεται ιδιαίτερα το πρόσωπο ή το πράγμα που πρέπει να πάθει
4. Είναι δυνατόν να συνοδεύεται από δοτική προσωπική που φανερώνει το πρόσωπο που ενεργεί (δοτική ενεργούντος προσώπου ή του ποιητικού αιτίου)

Π.χ. ὠφελητέα σοι ἡ πόλις ἐστίν.: δεῖ ὠφελεῖσθαι τήν πόλιν ὑπό σοῦ.

Πρέπει να ωφελείται η πόλη από εσένα.

ΑΣΚΗΣΗ

Να αναγνωριστεί το είδος της σύνταξης (προσωπική και απρόσωπη) των ρηματικών επιθέτων, να αναλυθούν σε δει και απαρέμφατο και να αναγνωριστούν συντακτικά οι υπογραμμισμένοι όροι.

1. Τήν Ἑλλάδα πειρατέον (ἐστί) εὖ ποιεῖν.
2. Δοκεῖ μοι οἰστέον ἡμιν εἶναι τήν τύχην.
3. Φίλος οὐ θηρατέος ἀπάτῃ.
4. Ἡγοῦμαι βοηθητέους ἡμῖν εἶναι τούς φίλους.
5. Ἡ τε σιωπή ἀσκητέα καί ἡ τάξις διαφυλακτέα.
6. Μεθεκτέον τῶν πραγμάτων πλείοσι.
7. Σκεπτέον ἡμῖν ἐστιν ὃπως σώσομεν τήν Ἑλλάδα.
8. Ἐψηφίσαντο πολεμητέα εἶναι.
9. Τόν θάνατον ἡμῖν μετ’ εὐδοξίας αἱρετέον.
10. Οὐ παραδοτέοι εἰσίν οἱ σύμμαχοι τοῖς Ἀθηναίοις.
11. Συνεθιστέον οὖν καταβαίνειν εἰς τήν τῶν ἂλλων συνοίκησιν.
12. Τοῦτο ἒφη σκεπτέον εἶναι τίς κτήσις δικαία ἐστί.
13. Τῇ γνώμῃ ὑπηρετεῖν ἐθιστέον τό σῶμα καί γυμναστέον σύν πόνοις καί ἱδρῶτι.
14. Ἐδόκει πᾶσιν οὓτω ποιητέον εἶναι.
15. Εἰ ἀπό τῶν βοσκημάτων οἴει δεῖν πλουτίζεσθαι τῶν βοσκημάτων ἐπιμελητέα.