ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ: Λέγεται το επίθετο που προσδιορίζει ένα ουσιαστικό, αποδίδοντας σ’ αυτό μια ιδιότητα μόνιμη και σταθερή, με τέτοιο τρόπο ώστε να αποτελεί μαζί του μια έννοια. Συνήθως είναι έναρθρος.


Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται:
α) Επιθετο
π.χ. οἱ ἀγαθοί ἂνδρες
β) Επιθετική μετοχή
π.χ. ὁ συμφέρων.
γ) Αντωνυμία ( ειδικά οι δεικτικές )
π.χ. οἱ ἡμέτεροι πρόγονοι.
δ) Αριθμητικό επίθετο
π.χ. Ἐνταῦθα ἒμειναν ἡμέρας τρεῖς.
ε) Άρθρο + γενική
π.χ. ἡ Ἑλλήνων ἀρετή.
στ) Άρθρο + επίρρημα
π.χ. οἱ νῦν ἂρχοντες.
η) Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός
π.χ. ὁ πρός τούς βαρβάρους ὓμνος.
θ) Κύρια γεωγραφικά ονόματα + άρθρο (όταν προσδιορίζουν τους γεωγραφικούς όρους και συμφωνούν κατά γένος, αριθμό και πτώση).
π.χ. ὁ Εὐφράτης ποταμός.

ι) Προσηγορικά ουσιαστικά που δηλώνουν επάγγελμα, ηλικία, εθνικότητα, ιδιότητα και τάξη.
π.χ. γέρων ἀνήρ.

Προσοχή: Όταν το γεωγραφικό κύριο όνομα μπαίνει μετά από το γεωγραφικό όρο ή στην ίδια πτώση ή στη γενική, είναι παράθεση.
π.χ. ἡ πόλις οἱ Ταρσοί.
π.χ. τό ὂρος τῆς Ἰστώνης.

ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ: Λέγεται το επίθετο χωρίς άρθρο που προσδιορίζει ένα ουσιαστικό χωρίς να αποτελεί μαζί του μία έννοια. Αποδίδει στο ουσιαστικό μία προσωρινή και παροδική ιδιότητα.

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός τίθεται :
α) Επίθετο
π.χ. Κατέλαβον τάς κώμας ἐρήμους.
β) Επιθετική μετοχή π.χ. Ἐναυμάχησαν οἱ Ἀθηναῖοι διεσπαρμέναις ταῖς ναυσί.
γ) Κατηγορηματική μετοχή π.χ. Ὁ κήρυξ ηὗρε τούς ἂνδρας διεφθαρμένους.
δ) Αντωνυμία
π.χ. Τοσαύτη ἡ πρώτη παρασκευή πρός τόν πόλεμον διέπλει.

Ως κατηγορηματικοί προσδιορισμοί λαμβάνονται συνηθέστατα :

1) τα επίθετα:

πᾶς, ἃπας, σύμπας, ὃλος, μόνος, ἂκρος, μέσος, ἒσχατος

* Με άρθρο είναι επιθετικοί προσδιορισμοί και έχουν συνήθως άλλη σημασία :

ὁ ἂκρος = ο ακρινός, ο εξαίρετος

ὁ μέσος = ο μέτριος

ὁ ἒσχατος = ο τελευταίος.

2) οι αντωνυμίες :

αὐτός ( = ο ίδιος )
ἓκαστος ( = ο καθένας )
ἑκάτερος ( = ο καθένας από τους δύο )
ἓτερος ( = άλλος )
οὐδέτερος ( = κανείς από τους δύο )
μηδέτερος ( = κανείς από τους δύο )
ἀμφότεροι ( = και οι δύο ).

Πως διακρίνουμε τον επιθετικό απ’ τον κατηγορηματικό προσδιορισμό:

Α)Ο κατηγορηματικός δεν έχει άρθρο ενώ ο επιθετικός συνήθως έχει.
Β)Αν και το ουσιαστικό και το επίθετο δεν έχουν άρθρο είναι πάντα επιθετικός.
π.χ. ἀγαθός ἀνήρ.
Γ)Αν και το ουσιαστικό και το επίθετο έχουν άρθρο είναι πάντα επιθετικός.
π.χ. ὁ ἀγαθός ὁ ἀνήρ.
Δ)Αν μόνο το επίθετο έχει άρθρο είναι πάντα επιθετικός.
π.χ. ὁ ἀγαθός ἀνήρ.
Ε)Αν μόνο το ουσιαστικό έχει άρθρο είναι κατηγορηματικός.
π.χ. ἀγαθός ὁ ἀνήρ.

ΠΑΡΑΘΕΣΗ: Η παράθεση είναι συνήθως ουσιαστικό που τοποθετείται κοντά σε ένα άλλο ουσιαστικό ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και του παραθέτει ένα κύριο και γνωστό γνώρισμα. Η παράθεση είναι γενική έννοια ενώ ο όρος που προσδιορίζει είναι μερική έννοια. Βρίσκεται κανονικά μετά το ουσιαστικό που προσδιορίζει.
π.χ. Σάμιος ὁ ναύαρχος.
Αναλύεται σε αναφορική πρόταση (μεταφράζεται με: ο οποίος-η οποία-το οποίο).

Ως παράθεση τίθεται :

α)Ουσιαστικό / ουσιαστικοποιημένο επίθετο
π.χ. Ὑμᾶς ἀκούω τούς Λακεδαιμονίους.
π.χ. Ἒπραξαν ταῦτα δι’ Εὐρυμάχου, ἀνδρός Θηβαίων δυνατωτάτου.
β) Επιθετική μετοχή
π.χ. Ἐπορεύθησαν ἐς Ἀπολλωνίαν, Κορινθίων οὖσαν ἀποικίαν.
γ) Αναφορική πρόταση
π.χ. Λεωτυχίδης, ὃσπερ ἡγεῖτο τῶν ἐν Μυκάλη Ἐλλήνων, ἀπεχώρησεν ἐπ’ οἲκου. ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ: Η επεξήγηση είναι συνήθως ουσιαστικό και τοποθετείται κοντά σε ένα ουσιαστικό γενικό και αόριστο ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός του και το επεξηγεί.
Βρίσκεται κανονικά μετά το ουσιαστικό που προσδιορίζει.
Είναι μερική έννοια ενώ ο όρος που επεξηγεί είναι γενική.
Στη μετάφραση της επεξήγησης χρησιμοποιούμε τη λέξη δηλαδή.

Ως επεξήγηση τίθεται:

α) ουσιαστικό
π.χ. Θανάτῳ τῷ ἀλγίστω ἀπώλετο, λιμῷ.
β) άναρθρο ή έναρθρο απαρέμφατο.
π.χ. Κἀκεῖνο φημί, δεῖν τούς παίδας ἐπί τά καλά ἂγειν.
γ) δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ( ειδικές, ενδοιαστικές, αναφορικές, πλάγιες ερωτηματικές).
π.χ. Οὐ τοῦτο λέγω, ὣς οὐ δεἰ ἰέναι.


ΑΣΚΗΣΗ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ
Να βρείτε και να χαρακτηρίσετε τους ομοιόπτωτους ονοματικούς προσδιορισμούς στις παρακάτω προτάσεις :

1) Ὁ Ἀσωπός δύο μέν παῖδας εἶχεν, εἲκοσι δέ θυγατέρας.
2) Νόμους γεγραμμένους οὐκ ἒθηκεν Λυκοῦργος.
3) Ἱππεύς τις προσήλαυνε ἱδρούντι τῷ ἳππῳ.
4) Ἡ τῶν ἡγεμόνων ἀδικία ὃλην τήν πόλιν βλάπτει.
5) Ἡ τοῦ σώματος ἰσχύς γηράσκει.
6) Πᾶσαι αἱ πόλεις φίλιαι ἒσοιντο.
7) Δύο ναῦς ἀγγέλους ἒπεμψαν, Σαλαμινίαν καί Πάραλον.
8) Ὁμολογοῦνται τρεῖς εἶναι πολιτεῖαι παρά πᾶσιν ἀνθρώποις, τυραννίς καί ὀλιγαρχία καί δημοκρατία.
9) Ἀγησίλαος δέ μάλα φαιδρῷ τῷ προσώπῳ ἀπαγγεῖλαι τῷ Τισσαφέρνει τούς πρέσβεις ἐκέλευσε.
10) Ὃ τε Πολέμαρχος ἧκε καί Ἀδείμαντος ὁ τοῦ Γλαύκωνος ἀδελφός.